Eng | Буряад | Рус|
 Гол һан 
 hонинууд 
 Сайтнуудай каталог 
 Проект тухай 
 Гэрэл зурагай галерей 

Главная / Home / Books catalog / Уран зохёол ба искусство / Арадай аман зохёол / Домогууд

Разделы сайта

Запомнить меня на этом компьютере
  Забыли свой пароль?
  Регистрация

Погода

 

Законодательство


КонсультантПлюс

Гарант

Кодекс

Российская газета: Документы



Не менее полезные ссылки 


НОЦ Байкал

Галазий Г. Байкал в вопросах и ответах

Природа Байкала

Природа России: национальный портал

Министерство природных ресурсов РФ


Рейтинг@Mail.ru

  

Яндекс цитирования Яндекс.Метрика

Байгал тухай домог

БАЙГАЛ ДАЛАЙН ДОМОГ

Ц. А. Жимбиев домоглобо. Ред. Н. Шабаев

Байгал їбгэн баабай їндэр наћатай. Їбгэн баабай хэды наћатай болоћоноо єєрєєшье мэдэдэггїй ёћотой. Далай-нуурыень тойроћон далан дабхар дабаанууд лэ сасуутаниинь байгаа бэзэ даа.

Байгал далайн эзэн баян бардамаараа суурханхай. Тэрэ баялиг дараагаа тэнгис ућанай оёорто хадагалан нюудаг юм. Теэд эрдэни зэндэмэниин, оюун номиной, алта мїнгэнэй гэрэл туяа хурса аад, сээл гїнзэгыдэшье баригдангїй, зузаан ућые сїмэ гэрэлтїїлэн, толорон миралзадаг. Арюун тунгалаг аласаарнь їдэртєє наранай гэрэл, ћїниндєє ћарын толон сасаржал байдаг.

Гэбэшье Байгал їбгэжєєл баян ноёыень халаха хїбїїгїй байгаа. Тиихэдэ ори гансахан басагатай бэлэй. Тэрэнь алтан дэлхэйн шэмэг Ангар гоохон дїїхэй мїн. Ганса басаганайнь хадамда гараха сагынь болоо. Эрхэ хїїхэн Енисей тайжада дурлаћан байгаа. Тэрэнииень їбгэн баабайнь нааршаагаагїй.

— Енисей хїбїїн єєрынгєє баялиг ућые манай далайда нэмэри болгон шудхахын орондо хари холын хойто зїг руу тууна. Тиимэл хадаа їнэтэй сэнтэй дарааемни їрижэ тараажа хаяхал... Намда тиимэ хїрьгэн хэрэггїй! — гэбэ.

Їбгэн баабай єєрынь зєєриие алдангїй бариха хїниие, ори ганса басагандань нїхэр болохо хїбїїе олон залуу зоной дундаћаа шэлэхэ гэжэ шиидэбэ. Элдэб орон нютагай эрхим тїрїї хїбїїдые эрдэни субад ордондоо уриба. Ганса Енисейе дуудабагїй.

Удангїй юуниинь болоо гэжэ ћананабта?! Оршон тойроћон ућа голнууд эрьећээ халин, булгилан долгилбод. Энэ хадаа ехэ бага голнуудай эзэдынь болохо хїбїїд зорижо ерэбэ ха юм. Хадын горходой ћабаар ангууша-булгашад уруудан бууба. Хїдєє талын голнуудай эрьеэр хїйхэр мэргэшїїл ћубарибад. Ехэ мїрэнэй адагта эмниг дошхон хїлэгєєрєє эдир залуу баатарнууд хїрэжэ ерэбэд.

Холо ойрын нютагаархин хоорондоо болзолдоћон юумэдтэл нэгэ доро морилоо. Тэрэшье бэзэ, тэнгис далайн хїбєєгєєр тїїдэгэй галнууд носожо, ћэеы гэр, майхан, отогууд табигдажа, эрын гурбан наадан: ћур харбаан, бїхэ барилдаан, мори урилдаан эхилбэ. Ангуушад, мэргэшїїл, баатарнууд — бїгэдэ хаба шадалаа харуулан, эди шэдиеэ элсїїлэн, бай дээрэ тїрїїлэн гарахые шармайбад.

Арад зон агуу ехэ наадан дээрэ хїхихысэ хїхибэ даа. Їбгэн баабай одоошье ехээр урмашаћан байха. Гансал Ангар дїїхэйн арюун гоохон шарай ћїїдэртэнхэй зандаа, дангина хїїхэн найр наадааршье ћонирхонгїй, далайн саада эрье худар шэртэнэ — инаг хайрата нїхэрєє хїлеэнэ.

Энэ їедэ ехэ наадан тїгэсєє. Найр дээрэ тїрїїлћэн хїбїїдэй алдар соло дуудалган болобо. Сэлэнгэ баатар, Эрхїї мэргэн, Баргажан ангуушан гэгшэдэй нэрэ солонь бїгэдэнћєє їлїї шангаар соностобо.

Зїгєєр Ангар гоохон дїїхэй тэдэ гурбан тээшэ анхаралаа табибагїй.Юрэдєє, хэн нэгэндэшье гараа їгэхэ хэбэргїй байгаа. Тэрэ инаг нїхэртєє тэрьелэн ошоо бэлэй.

Їбгэн баабай ори ганса басагаяа алдахадаа, угаа ехээр уурлан бажаганаба. Бодхуул їхинтэйнь адли бїхы зєєри зєєшэнь урдажа ошохонь гэжэ хара бууба. Тиигээд лэ хада хабсагайе хамха татан, урасхал ућые хааха гэжэ шэдэхэдэнь, тэрэнь Ангар мїрэнэй аманда унаћан байгаа бшуу.

Удангїй эсэгын сухал таража, тїрэћэн їриеэ хайрлан, Енисей тайжада хадамда гарахадань, энхэргэн ћайханаар юрєєћэн юм гэлсэдэг.

Назад в раздел